Ryszard Klein opisuje drogę duchowego życia współczesnego człowieka. W pojęciu „droga” kryje się poszukiwanie i dążenie do pełni. Bohater rozważań, współczesny wędrowiec, jest świadomy celu − jest nim osobiste spotkanie człowieka z Bogiem, ale jest też świadomy czekających na drodze trudności. Nie chodzi tu o trudności natury egzystencjalnej, ale kulturowej i obyczajowej. Wydaje się, że widzenie świata z perspektywy europejskiego paradygmatu naukowego utrudnia doświadczenie duchowe. Ożywienie kultury ducha (wyrażenie jednego ze współczesnych filozofów kultury Charlesa Taylora) jest jednym z podstawowych zadań współczesnej humanistyki. Autor książki stara się znaleźć treści, które mogą umożliwić takie ożywienie. Tytułowa „cisza” prowokuje do stawiania pytań o sens własnego istnienia, o możliwość przyjęcia postawy kontemplacyjnej i rozwoju w przestrzeni duchowej.

Myślą przewodnią prezentowanych rozmyślań są idee Antoniego de Mello – hinduskiego jezuity. Autor docenia wartość innych tradycji kulturowych i religijnych, ale porusza się w obrębie tradycji judeochrześcijańskiej i posługuje się tu ukształtowaną koncepcją człowieka. Sięga do literatury popularyzującej wiedzę z zakresu nauk przyrodniczych, szczególnie antropologii, kosmologii. Cytuje takich autorów jak H. von Ditfurth, J.D. Barrow, V. Farkas, R. Snedden. Powołuje się na teksty wywodzące się z kultury Wschodu: S. Rinpocze, Osho. Wszystko po to, aby wydobyć ukryte pokłady religijności tkwiące w homo religiosus. W pierwszym rozdziale rozważana jest sytuacja człowieka, jego kruchość w obliczu nieskończoności. Autor powtarza dobrze zakorzeniony w kulturze motyw stoicki odniesienia człowieka-mikrokosmosu do makrokosmosu-świata, w którym rządzi boski Logos. Wyczuwalna jest tu też późnośredniowieczna formuła Mikołaja z Kuzy – coincidentia opositorum. W drugim rozdziale przywołane są prace z zakresu psychologii, postmodernistycznej parapsychologii i literatury religijnej. Pojawiają się cytaty z książek H. Palmer, S.B. Nulanda, J. Kozieleckiego, T. Tomaszewskiego, D. Golemana i z filozofii T. de Chardin. W najciekawszym, ostatnim rozdziale autor przedstawił model modlitwy medytacyjnej, opartej na idei ciszy (nawiązując do idei milczenia A. de Mello). Zdaniem Ryszarda Kleina modlitwa ta prowadzi do postawy czynnej, jej efektem ma być „człowiek radosny, z którego emanuje pokój, siła i pewność”. Człowiek zdolny do miłości, współcierpienia, przebaczania, potrafiący obdarowywać innych, okazywać współczucie wobec wszystkich ludzi – „wszechobejmująca bezstronność”, niezależnie od wyznania, koloru skóry i statusu majątkowego. Czytelnik zostaje wezwany do ćwiczenia w umiejętności autoafirmacji, wskazuje się mu perspektywę wewnętrznego rozwoju. Rozumiemy, że pewne rozstrzygnięcia mają charakter uniwersalny, stąd wniosek, że przedstawiciel kultury Zachodu może wiele skorzystać z lektury tekstów hinduskich, buddyjskich, taoistycznych.

Książka jest ciekawym świadectwem swobodnych poszukiwań, fascynacji, lektur i przemyśleń znanego w swoim środowisku muzyka, działacza społecznego. Autor próbuje uniwersalizować osobiste doświadczenia i dzieli się nimi z czytelnikiem.

dr Mariusz Wojewoda, Instytut Filozofii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.